“Tháng Chạp là tháng trồng khoai/Tháng Giêng trồng đậu, tháng Hai trồng cà…”. Từ lâu, những câu ca nói về kinh nghiệm trồng trọt đã lưu truyền trong đời sống người dân quê, trong những câu chuyện của mẹ kể cho lũ con thơ hết năm này sang năm khác.
Vừa là cần câu cơm, vừa như đứa con tinh thần, khoảnh vườn nhỏ của mẹ mùa nào thức ấy, lúc nào cũng tốt tươi và mùa hè năm nay cũng giống như bao mùa hè khác mà tôi biết, bên cạnh luống rau muống mơn mởn, thẳng tít tắp, cạnh những giàn mồng tơi, những cây rau đay cao lêu đêu là những luống cà pháo cũng vừa đến mùa thu hoạch.
Mẹ có tiếng mát tay vun trồng, luống rau nào của mẹ của xanh tốt, non mỡn. Ngày hè có những ngày nắng đến chao chát, thì buông mắt xuống vườn rau của mẹ thôi là thấy no đủ, mát tươi. Mới ngày nào cà còn chưa ra trái, thì khi tiết trời bắt đầu vào hạ cũng là lúc những trái cà pháo tròn lẳn, trắng nõn. Thích nhất là cầm chiếc rổ nhựa lẽo đẽo theo mẹ ra vườn thu hoạch. Lựa những quả cà bánh tẻ, không non quá và cũng không già quá, trái to nhất cũng gần bằng ngón chân cái hãy còn nguyên cuống và tai bám trên đầu trông hệt như những con sao biển. Mâm cơm những ngày nắng nóng nhất không thể thiếu bát canh cua mồng tơi rau đay và món cà muối xổi của mẹ. Vị ngọt mát của canh rau ăn kèm với miếng cà giòn tan trong miệng quả là món ngon dân dã khó quên.
Nhìn thì có vẻ đơn giản, dễ làm nhưng chỉ có cà mẹ muối là mang một vị đậm đà khó trộn lẫn. Từng quả cà, mẹ cắt tai cắt cuống rồi cắt đôi nhưng không tách rời, sau đó ngâm qua nước cho hết nhựa màu đen. Sau khi rửa lại cho sạch, mẹ đem rổ cà đặt nghiêng nơi bờ giếng hong nắng cho ráo nước. Mẹ đổ rổ cà vào cái vại sành, rưới đều nước muối đã pha sẵn cho xăm xắp mặt cà rồi lấy cái vỉ tròn đan bằng tre đặt lên mặt vại. Để cà có thể ngấm đều muối, không bị thâm, mẹ còn chặn lên trên vỉ tre trong vại cà một hòn đá xanh đã kỳ cọ sạch sẽ cho lút nước. Cà muối xổi nên ngày hôm sau đã lên men mang mùi vị chua phảng phất. Ngon nhất khi ăn cơm với cà muối vẫn là có bát canh cua mồng tơi. Vị cà chua thanh, giòn dai, đậm đà quyện hòa với canh cua ngọt lành, béo ngậy thật không gì ngon bằng.
Bây giờ ngoài chợ từ quê ra phố, làm gì có thứ gì là không mang bán, cả những quả cà muối. Nhưng muối bằng vại sành so với muối bằng xô nhựa mùi vị đã thấy sự khác nhau. Chưa kể, món cà muối của mẹ tôi, chưa có ai sánh được. Có lẽ ngoài những vị quê dân dã, trong lành, mẹ còn nén trong vại cà cả tình yêu thương ấm áp. Thưởng thức biết bao cao lương mĩ vị các vùng miền, rồi cũng có ngày nhớ đến quay cút bát cơm trắng ăn với canh cua cà pháo của mẹ. Nhớ hương quê, tình quê dạt dào, đậm đà dâng đầy như tình mẹ!